เขาว่ากันว่าป๊อปอาร์ต (Pop Art) ไม่ใช่ยุคสมัยของศิลปะแต่ป๊อปอาร์ตคือศิลปะร่วมสมัย หลายคนได้ฟังแบบนี้แล้วอาจจะเกิดข้อสงสัยว่ามันคืออะไรกันแน่? วันนี้เราจะพาทุกคนไปรู้จักกับศิลปะแนวป๊อปอาร์ตหรือที่แปลเป็นไทยว่า “ศิลปะประชานิยม” โดยจะเริ่มเล่าตั้งแต่จุดเริ่มต้นไปจนถึงแนะนำผลงานต่างๆ ของศิลปิน ซึ่งเราเชื่อว่าหลายๆ ชิ้นงานคุณจะต้องรู้สึกคุ้นเคยหรืออาจจะเคยเห็นผ่านหน้าผ่านตามาอย่างแน่นอน ผลงานจะมีอะไรบ้างสามารถติดตามที่ด้านล่างนี้ได้เลย
จุดกำเนิดของงาน Pop Art
ก่อนที่จะไปดูงาน Pop Art เรามาทำความรู้จักกับศิลปะประเภทนี้กันก่อนว่าคืออะไร เพราะถ้าให้แปลตรงตัว Pop ในที่นี้คงหมายถึงอะไรที่เป็นที่นิยม หรือการได้รับความสนใจในมุมกว้าง ซึ่งมาจากคำว่า Popular นั่นเอง ส่วน Art ตรงตัวเลยคือศิลปะ เมื่อนำทั้งสองคำมารวมกัน Pop Art คือ งานศิลปะที่เป็นที่นิยมในคนกลุ่มใหญ่ หรือที่เราเรียกกันว่า ศิลปะแบบแมสๆ (การผลิตผลงานศิลปะแบบซ้ำๆ ออกมาจำนวนมาก) ซึ่งศิลปะแบบนี้ไม่ได้มีข้อเสียอะไร อีกทั้งยังสร้างคุณค่าในหลายๆ แง่มุมอีกด้วย
งานศิลปะแบบ Pop Art เริ่มมีครั้งแรกในอังกฤษช่วงปี 1950 โดยสภาพสังคมในเวลานั้นเป็นช่วงที่เพิ่งผ่านพ้นจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ปี 1945 เรียกได้ว่าเป็นยุคฟื้นฟูบูรณะประเทศหลังเสร็จจากสงคราม ทำให้ในช่วงเวลานี้มีการเติบโตทางเศรษฐกิจและเทคโนโลยีอย่างมาก อีกทั้งยังมีสิ่งประดิษฐ์อย่างโทรทัศน์ วิทยุ ที่ได้รับความนิยม แน่นอนว่างานในด้านสื่อสารมวลชนทั้งหนังสือพิมพ์ นิตยสาร โฆษณา รวมไปถึงภาพยนตร์และดนตรีจะถูกพัฒนาตามมาด้วย
ในยุคนี้ไม่ว่าเราจะมองไปทางใดเราจะเห็นการเกิดขึ้นของแบรนด์สินค้าอุปโภคบริโภคจำนวนมาก ซึ่งตามการตลาดแล้วนั้นเราจะต้องโปรโมทลงบนสื่อโฆษณาและสื่อสิ่งพิมพ์เพื่อสร้างความรับรู้ให้กับบุคคลทั่วไป ทำให้ช่วงเวลานั้นไม่ว่าจะมองไปทางไหนเราก็จะเห็นโฆษณาแบรนด์ต่างๆ กระจายไปทั่วทั้งทางทีวี ร้านค้าและแผ่นโปสเตอร์ เป็นต้น
ตัวอย่างโฆษณาสินค้าช่วงปี 1950 ในสหรัฐอเมริกา
บรรยากาศในช่วงปี 1950
ซึ่งกระแสการผลิตซ้ำในช่วงเวลานี้แหละที่เป็นแรงกระตุ้นให้เกิดศิลปะแบบ Pop Art ขึ้น เพราะจริงๆ แล้วในช่วงปี 1950 เป็นยุคของศิลปะแนว Abstract คืองานที่เน้นการสื่อสารอารมณ์ของศิลปิน ภาพที่เห็นส่วนใหญ่จะเป็นภาพการสาดสีลงบนผ้าแคนวาส จะดูเป็นนามธรรมมากๆ อีกทั้งศิลปะยังถูกจำกัดอยู่แค่กลุ่มคนชนชั้นสูงเท่านั้น แต่มีศิลปินหัวก้าวหน้ากลุ่มหนึ่งที่หยิบความแมสในตลาดมาทำเป็นงานศิลปะเพราะมองเห็นว่าศิลปะมันต้องเข้าถึงได้ง่ายและต้องเข้าถึงคนทุกกลุ่ม โดยศิลปินกลุ่มนี้เรียกตัวเองว่า “Independent Group” ประกอบไปด้วยเอดูอาร์โด เปาโลซซี (Eduardo Paolozzi) ผู้โด่งดังในด้านกราฟฟิกและการทำงานประติมากรรม, ริชาร์ด แฮมิลตัน (Richard Hamilton) ศิลปินท่านนี้โด่งดังในการทำงานแนวคอลลาจ (Collage) หรือเรียกว่างานตัดแปะภาพ, อลิสันและปีเตอร์ สมิธสัน (Alison / Peter Smithson) คู่สามีภรรยานักวิจารณ์งานศิลปะ, เรย์เนอร์ เบนแนม (Reyner Banham) และลอว์เรนซ์ อัลโลเวย์ (Lawrence Alloway) นักวิจารณ์งานศิลปะ
โดยเอดูอาร์โด เปาโลซซี (Eduardo Paolozzi) ได้ทดลองผลิตงาน Pop Art เป็นชิ้นแรกในโลก โดยการนำภาพสินค้าที่เป็นที่นิยมตามท้องตลาดมาตัดแปะรวมกันในกระดาษหนึ่งแผ่น และตั้งชื่อว่า “I Was A Rich Man’s Playing (1947)” ซึ่งงานชิ้นนี้จะให้อารมณ์ราวกับว่าเรากำลังดูโปสเตอร์โฆษณาขายสินค้าสักหนึ่งชนิดอยู่ และความพิเศษของภาพนี้คือเขาได้ตัดคำว่า Pop ลงไปในชิ้นงานอีกด้วย
แต่อย่างไรก็ตามการขับเคลื่อนของกลุ่ม Independent Group กับงานศิลปะแนว Pop Art ก็สร้างความเปลี่ยนแปลงในวงกว้างได้ไม่มากพอที่จะเปลี่ยนแปลงสังคมได้ แต่นับได้ว่าเป็นการสร้างแรงกระเพื่อมเล็กๆ ในวงการศิลปะและทำให้ศิลปะเข้าถึงบุคคลทั่วไปมากยิ่งขึ้น จวบจนการมาถึงของแอนดี วอร์ฮอล (Andy Warhol) ศิลปินชาวอเมริกันที่เข้ามาเปลี่ยนแปลงศิลปะแบบ Pop Art ไปตลอดกาล
Andy Warhol กับงาน Pop Art
ในพารากราฟนี้เราจะไม่ได้พูดถึงประวัติความเป็นมาของแอนดี วอร์ฮอล (Andy Warhol) แต่อย่างใดเพราะเราเชื่อว่าหลายๆ ท่านที่ชื่นชอบเกี่ยวกับงานศิลปะคงเคยได้ยินชื่อและทราบประวัติของวอร์ฮอลมาคร่าวๆ แล้วและถ้าเราให้ผู้อ่านนึกถึงเจ้าพ่อแห่งวงการ Pop Art ก็คงหนีไม่พ้นจากแอนดี วอร์ฮอลอย่างแน่นอน โดยเราจะมาดูกันว่าวอร์ฮอลมีวิธีการยังไงถึงได้กลายเป็นเจ้าพ่อแห่งวงการ Pop Art
เริ่มจากสไตล์ของวอร์ฮอลก่อน ดูจากรูปลักษณ์ภายนอกทั้งทรงผม แว่นตา การแต่งกาย เรียกได้ว่าเขาเป็นศิลปินอีกหนึ่งคนที่สไตล์จัดพอสมควร วอร์ฮอลมีชีวิตวัยเด็กที่ค่อนข้างเก็บตัวและไม่สุงสิงกับผู้คน ต่างจากชีวิตการเป็นศิลปินของเขาเพราะในวันที่เขาเป็นศิลปินเต็มตัวนั้นเขาได้พาทั้งตัวเองและผลงานเข้าไปอยู่ในกระแสเสมอ ผลงานของเขาเริ่มเป็นที่รู้จักในช่วงศตวรรษที่ 20 โดยแนวคิดในการสร้างสรรค์ผลงานคือต้องการต่อต้านการทำงานแบบ Abstract ที่มองไปอาจดูเข้าถึงยากกว่างานสไตล์ Pop Art และต้องการให้ผลงานกลายเป็นงานศิลปะนิยมคือเป็นงานศิลปะที่คนนิยมและสามารถสร้างรายได้ให้กับวอร์ฮอลได้ โดยเราได้หยิบยกตัวอย่างผลงานสร้างชื่อของเขามาให้ผู้อ่านได้ชมกัน
งานแรกที่เราเลือกมาคือ ภาพของมาริลิน มอนโร ที่ทำขึ้นในปี 1962 เป็นปีที่มาริลิน มอนโรเสียชีวิต วอร์ฮอลได้สร้างภาพพิมพ์นี้ออกมาทันทีหลังจากที่เขาทราบข่าวการเสียชีวิตของมาริลิน โดยงานนี้เขาใช้วิธีการพิมพ์ภาพแบบ Silk Screen คือการนำผ้ามาทำบล็อกแล้วขึงให้ตึง จากนั้นจึงค่อยๆ รีดสีลงบนวัตถุที่เราต้องการพิมพ์ ซึ่งเขาได้ทำภาพออกมาทั้งหมด 28 เวอร์ชั่นด้วยกันและในแต่ละภาพของเขามีมูลค่ามากกว่า 28 ล้านเหรียญสหรัฐ
อีกหนึ่งผลงานที่เป็นซิกเนเจอร์ของแอนดี วอร์ฮอลเลยคือ ชุดซุปกระป๋องแคมป์เบล (Campbell’s Soup) ทำขึ้นปี 1968 โดยภาพนี้เกิดจากช่วงที่วอร์ฮอลเริ่มรู้สึกตันในการสร้างสรรค์งานศิลปะ เขาเลยเลือกสร้างผลงานจากสิ่งที่เขาชื่นชอบนั่นก็คือซุปแคมเบล์ ซึ่งผลงานการทำซุปแคมป์เบลนี้ก็ทำล้อไปกับกระแสบริโภคนิยมในขณะนั้น จึงทำให้ภาพถูกพูดถึงและโด่งดัง สร้างรายได้จำนวนมากให้กับเขา
สิ่งที่เราได้เรียนรู้จากการทำงานของแอนดี้ วอร์ฮอล (Andy Warhol) กับการทำงานแนว Pop Art คือการนำตัวเองเข้าไปอยู่ในกระแสสังคมเสมอและการหลุดออกจากกรอบแนวคิดการสร้างงานศิลปะแบบเดิมๆ ที่เชื่อกันว่างานศิลปะต้องมีชิ้นเดียวในโลกเท่านั้น โดยวอร์ฮอลได้ทำลายกำแพงเหล่านั้นหมดไป และการใช้สีสันฉูดฉาดของเขา นัยนึงคือสามารถทำให้ตัวผลงานดูโดดเด่นออกมาจากพื้นหลังหรือสิ่งแวดล้อมรอบข้าง และอีกนัยนึงก็ยังแสดงถึงความทันสมัยที่ต่อให้ผ่านมาหลายสิบปีแล้วงานของวอร์ฮอลก็ยังดูทันสมัยเสมอ
มีศิลปินท่านไหนอีกบ้างที่สร้างสรรค์งาน Pop Art ออกมาได้น่าสนใจ
อย่างที่เราบอกไปข้างต้นว่างานศิลปะแนว Pop Art ไม่ได้เป็นยุคสมัยแต่เป็นงานศิลปะร่วมสมัย เพราะในปัจจุบันศิลปินหลายๆ ท่านก็ยังคงผลิตงานศิลปะแนวนี้ออกมาสู่สายตาประชาชน โดยวันนี้เราได้หยิบยกศิลปินที่สร้างสรรค์ผลงานแนว Pop Art ที่น่าสนใจมาให้ผู้อ่านที่รู้สึกสนใจงานแนวนี้ได้ไปติดตามและสนับสนุนศิลปินกันต่อ
Yayoi Kusama (ยาโยย คุซามะ) หรือที่เราเรียกกันว่า คุณป้าลายจุด เขาได้สร้างสรรค์ผลงานและจัดแสดงงานศิลปะไปทั่วโลก โดยงานของเขาโดดเด่นด้วยการใช้จุดแทนมนุษย์ และเปรียบเทียบว่ามนุษย์เป็นเพียงจุดเล็กๆ ในจักรวาลใบนี้
Takashi Murakami (ทากาชิ มูราคามิ) ศิลปินป๊อบอาร์ตชาวญี่ปุ่น ผู้ฝากผลงานดอกมูราคามิที่เคยเป็นกระแสในไทยอย่างมากในช่วงปี 2561 และเขายังได้ร่วมงานกับแบรนด์แฟชั่นชื่อดังระดับโลกหลายๆ แบรนด์ เช่น Louis Vuitton หรือ Marc Jacobs เป็นต้น โดยผลงานของทากาชิได้รับความนิยมอย่างมากในหมู่วัยรุ่นและเหล่าบรรดาศิลปินไอดอลอย่าง จี-ดราก้อน (G-Dragon) และบิลลี ไอลิช (Billie Eilish) เป็นต้น
